Cevizli Hıdroelektrık santralı - Değerlendirme

Cevizli Hıdroelektrık santralı

1
İkizderedeki mevcut santralın sularını dere yatağına bırakıldığı yerden almağa başlıyarak 8.5 kilometrelik bir tünelden taşıdıktan sonra yapılması düşünülen Cevizli santralı için İkizdereliler başta olmak üzere çevredeki diğer halk olayı çok yakından takip etmeli ve araştırmalıdırlar. Şirket görevlileri İkizderede yaptıkları halkı bilgilendirme toplantısında üretecekleri enerjiyi hesaplamışlarda acaba derede gerekli her çeşit balık ve diğer canlı yaşamı devam ettirebilmek için derenin yıllık ortalama debisinin yüzde kaçını dere yatağına bırakacağını neden açıklamadılar? Şirket temsilcisinin toplantıda söylediği ( dere yatağına yeterlı su bırakılacak) sözü bilimsel bir cevap değildir, Bu konuda çok sayıda su biyologların,hidrologların ve diğer bilim adamlarının senelerce yaptıkları bilimsel saha çalışmaları bulunmaktadır. Bu su miktarı yıllık ortalama su debisinin yüzdesinden saptanır.Yıllık ortalama su debisı ise senenın her ayında ölçülen ortalama değerlerın toplamının 12 aya bölünmesiyle hesaplanır.

2x47,5 megawatt gücünde kurulması planlanan Cevizlı santralı dere debisinin en yüksek olduğu aylarda yanı mayıs ve hazıran aylarında yüksek değerine yaklaşacaktır. Diğer aylarda (tahminim 7 ay) bir ünitesinı kapatıp tek bir ünite ile yanı 47,5 megawat gücün çok altına düşme olasılığı yüksektir,
Şirket temsilcisinin açıkladığı 95 megawattlık bir enerjı potansiyelini 230 metrelik yükseklikten (dikey olarak ölçülen) elde edeceklerinı açıklamıştır,
Acaba böyle bir enerjiyi 230 metrelik yüksekliten elde etmek için santrale gitmesi gereken devamlı su mıktarı saniyede nekadar olmalıdır (yanı kaç metre küp olmalıdır)?
P = 9.8 x Q x H x k
P = üretilecek enerji miktarı , Q = santrale gıdecek su miktarı (metreküp: sanıye
H = suyun potansiyel yüksekliği ( metre olarak bu projede 230 metre saptanmış)
k = projenın verımlilik oranı ( %60 ile % 90 arasında değişır)
9.8 =sabit bir katsayı

P = 95 megawatt =95000 kilowatt eder,( 1 megawatt = 1000 kilowatt)
Bu enejiyı elde edbilmek içın gereklı su mıktarı sanıyede nekadar metreküp olmalıdır , bunun hesabını yapalım :
Q = (P) : (9,8 x H x k) =95000 kilowatt : ( 9,8x230 metre x0,Cool


2
Q = 95000kilowatt : 1803,2 =52,6 metreküp sanıyede olmalıdır,
95 megawattlık bir enerji elde edebilmek için Cevizli santralıne saniyede devamlı gitmesı gereken su mıktarı 52,6 metreküp olmalıdır.
Unite gücünun yarısını yanı 47,5 wattlık enerjiyi üretebilmek için dere yatağından Cevizli santralıne her an sanıyede 23,4 metreküp ile 26,3 metreküp su verilmelıdır. Bu rakamlar verimlilik oranını = k= 0,8 ve 0,9 kabul ederek hesaplanmıştır.
20 megawatlık bir enerji üetiebilmesi için santrale her an , saniyede 12 metreküp su gitmesi gerekmektedir.
Şımşirlık İyidere istasyonunda DSİ nin 1995 � 2000 yılları arasındaki su debisi ölçümlerinden; yıllık ortalama su debisi sanıyede 25 metreküp cıvarındadır, Bu suyun % 25-30 u yanı saniyede 6 metre küp su dere yatağına balık ve dere yatağındaki diğer canlı yaşamı devam ettirebilmek süreklı bırakılmalıdır, Bu miktar balıkların üremelerı mevsimlerinde çok daha yüksek olmalıdır,
Senenin 7 ayında, eğer sular santrale Şimşirlik istasyonundan alınsaydı , santrale gidecek su miktarı DSİ ölçümlerine göre 5 ıle 7 metreküp arasında değişecektır.
5-7 metreküple suyla cevizlide 7 ayın her ayı için saniyede elde edilecek enerjı miktarı 9,5 megawatt cıvarındadır,
İkizdere santralıne giren ve çıkan suların debisinin miktarları yukarda bahsettiğimız miktarlardan daha da az olduğu bilindiğine göre ve tunel tarafındaki santrala katılacak suların debisı bulunduktan sonra acaba bahsettikleri kadar enerjiyi nasıl elde edecekler? Bu sorunun cevabını şirket bildiği halde projenın ilk aşamasında panık yaratmamak için söylemekten kaçınmışlardır.Senenın 12 ayında santralın etkiliyeceği 9 km lik dere vadisıne yalnız bahsedilen çok küçük ırmaklar akacaktır.
Karadenizden İkizdere Vadisının değişik ırmaklarına yumurtlamak için göç eden balıkların dere yatağı çok geniş olan , içerısine çok az su bırakılmış dereden yukarı çıkması projenın planlanış şekliyle imkansıs olacaktır.
İkizdere Halkının büyük çoğunluğu her ne bahasına olursa olsun santral kurulmasını istediklerini zannetmiyorum.
Ülkemizde her işın doğru dürüst, ekolojıye, çevreye ve mimarı tarza uygun olarak yapılmasının zamanı gelip çoktan geçmiştir. Partıcılık ayırımı göstermeksızın


3
doğru iş yapanları desteklemeliyız, Bu Türkiye Cumhuriyetinin Saygınlığı ve Geleceğı için çok önemli olan bir konudur.
İkizdereye katılan küçük ırmakların debisi Weır tekniği diye adlandıran bir yöntemle aylara göre ölçülmelidır. Weır tekniği küçük ırmaklar için çok doğru olan bir tekniktir,
Bu ırmaklar ikizdere deresine değişık yerlerden katıldığı için dere yatağında devamlı bulunması gereken su debisi olarak gösterilmesı çok sakıncalıdır, Yanı suların tunele alındığı yerden diyelim ilk bir iki yan ırmakların ikizdere dere yatağına katıldığı yer arasındaki mesafede nekadar su bırakılacaktır.
Eğer üretilecek enerji Erzurum tarafına aktarılacaksa yüksek gerilimli hatlar nerelerden geçecektir?
Yeterli su bilimsel anlamda hesaplanmış su miktarı olmalıdır, Bu miktarı hesaplarken kuraklık mevsimlerin ekisıni de göz önünde bulundurmak zorundayız.
Aksı takdirde İkizdere dere yatağı çöplerin atıldığı, sıvrısineklerın her çeşit hastalığı taşıdığı yaydığı bir vadı durumuna dönüşme olasılığı yüksektir.
Şırketin söylediğı yeterli su mıktarı rakamlarla ifade edilmelidir. Yeterli su miktarı şirkete göre ayrı su bıyologlarına göre ayrı anlam taşımaktadır.Bu miktar balıkların üreme mevsimleri döneminde daha da fazla olmalıdır. Ortalama yıllık debinin %10 ile %20 sı balıkların üreme ve büyüme döneminde ilavetten dere yatağına bırakılmalıdır.Yanı dere yatağına bırakılması gereken miktar yıllık ortalama su debisinın %30 ise bu oran üreme ve balık yavrularının büyüme devresinde % 50 olmalıdır.
İkizdere dere yatağına bırakılması gereken su mıktarı ; balık ve diğer canlı yaşamın yanında; bitki örtüsu,rafting yapılabilme olanağı ve çok manzaralı görünümünden dolayı; aynı zamanda ilçemizi ziyaret edecek yerlı ve yabancı turistlerın yöremize daha fazla para harcamaları için çok önemlidır.
İkizdereyi kalkındıracak olanlar ikizderede yaşıyan ve ikizdereli olanlardır. Dışardan bir kurtarıcı aramak yalnış bır arayıştır.

Hayvancılık ve arıcılığın yanında meyvecıliğe ve turizme çok önem vermeliyız, Bundan dolayı İkizdereyi temiz tutmak orda yaşıyan ve çalışan herkesın görevi olmalıdır. Deremiz her çeşit çöp ve diğer pisliklerden temizlenmelidir.Derenın içi ve kenarları her an tertemiz olmalıdır. Bu sadece belediyemizın görevi değildir..

4
Cevizli santralını büyük ihtimalle Dünya Bankasından alacağı düşük faizli kredi ile kurmak istiyen şirket İkizdereye veya belediyesine santralden elde edeceği karın belli bir miktarını verecekmi?
Yaşadığım Alaska eyaletınde : Petrol ve maden çıkaran şirketler hem Amerika Birleşik Devletlerine hemde Alaska eyaletine kazandıkları karın belli bir oranını vergi olarak vermek zorundadırlar.Alaska eyaletinin ikincı geliri petrolden sonra turizimdir.
Santralın İkizdere Vadısındeki olumlu ve olumsuz yanları teraziye konulmalıdır. Dere yatağına ortalama su debisinın % 30 balık ve diger aquatık yaşamı devam ettirmek için devamlı bırakılmalıdır. Bu miktar balıkların üreme ve büyüme dönemlerınde yanı yaz aylarında yıllık ortalama su debisinin % 50 sıne yakın olmalıdır.
Kısa zaman içerisinde fazla kar için fazla enerji üretilecek diye zaten geçmişte yapılan uygulamalar yüzünden tahribata uğramış deredeki balık ve diğer canlı yaşam hayatına daha fazla zarar verilmemelidır.Bu 5 katlı konut için inşaat ruhsatı alan bir kimsenin kat sayısını 8 kata çıkarmağa benzer. Dere yatağına hiç bir harfıyat dökülmemelidır ve dere yatağının kenarlarında çakıl üretme izni yasaklanmalıdır.
Akarsularda tabii kaynaklarımızdandır.Bu kaynaklar halka ait olup halkın sağlıklı bir çevrede yaşamaları için kulanılmalıdırlar.İnsan neslinden milyonlarca sene önce hayatlarına İkizderemiz gibi doğasal özgür akan ırmaklarda başlıyan balık ve diğer aquatik yaşam cinsleri çok güzel yöremizin ayrılmaz bir parçasıdır.


Sabahattin Demircan
Anchorage,Alaska. U.S.A.
Jeofizik Y. Muhendisi
Mail adresim www.sabod@alaska.net